İdil Biret’le taçlandırılmış bir Stratonikeia gezisi…
Epeydir görmek istediğim bu antik kentte ilk kez bir konser yapılacağını, hem de İdil Biret konseri olduğunu duyduğumda hemen gitmeye karar verdim. Bu İdil Biret’le taçlandırılmış bir Stratonikeia gezisi olacaktı ve muhteşem oldu.
Bodrum/Turgutreis’ten yola çıktık, Milâs’ta navigasyonu açtık ve kendimizi biraz farklı bir yerde bulduk 🙂 Hemen yakında gördüğümüz bakkala yol sorunca da, canım yurdum insanlarından biri hemen bizimle gelmeye gönüllü oldu. Yolda, ben Eskihisar’lıyım dedi Ahmet Bey; “tiyatro varmışta onun için geldim”. Evi, arazisi varmış Eskihisar Köyünde, istimlak olunca o da Muğla’ya taşınmış. Ama belli ki yerini yurdunu çok arıyor. “Bakın evim şuradaydı” diyor, bakıyoruz ki kazıların tam ortası. Tarlasını, bahçesini gösteriyor, hepsi kazı alanı. İnsanın yıllarca oturduğu, alıştığı evinden ayrılması çok zordur, hele de doğup büyüdüğü yer; enerjisi yoğun muhteşem bir antik kentse çok daha zordur.
Antik kenti rahatça gezelim diye erken gelmemiz çok iyi oldu; İdil Biret’i hem prova yaparken hemde gece izleme olanağını bulduk.
Onca yılın birikmiş anılarını taşıyan o muhteşem taşlar üzerinde oturarak, inanılmaz bir akustikle dinledik konseri. Teşekkürler İdil Biret, teşekkürler Muğla Belediyesi.
Karia Bölgesi’nin iç kesimindeki kentlerinden birisi olan Stratonikeia, Muğla İli, Yatağan ilçesi, Eskihisar Köyü sınırları içinde; Geç Tunç Çağından günümüze kadar kesintisiz yerleşime sahne olmuş bir kent. Türklerin bölgeye gelişi 11.yy. sonlarını bulmuş.
M.Ö. 3. yy’ın ilk çeyreğinde Seleukos kralı I. Antiokhos önceden üvey annesi sonrasında eşi olan Stratonike adına bu şehrin adını değiştirmiş.
“Bu konuda dilden dile dolaşan efsane şöyle: Suriye hükümdarı Selevkos, oğlu Antiokhos Soterin’e çok düşkündür. Günün birinde Selevkos, güzelliği dillere destan olan Stratonikeia ile evlenir. Antiokhos büyümüş, delikanlı olmuştur. Üvey annesine derin bir aşk duyar. Ama bunu kimselere açıklayamadığından ve açamadığından hastalanır. Kral, hekim Erasistratos’u oğlunu iyileştirmekle görevlendirir. Hekim, zamanla delikanlının derdini anlar. Kralı duyacaklarına hazırlamak için “Oğlunuz, karıma âşıktır. İyileşemez kralım.” der.
Kral, “Aramızda bu kadar hukuk ve kardeşliğe karşı biricik oğlumun iyileşmesi için karınızı vermek özverisini esirgiyor musunuz?” diye sorar. Hekim, “Söz temsili oğlunuz, karınız Stratonikeia’ya âşık olsaydı, karınızı oğlunuza bırakmak özverisinde bulunur muydunuz kralım?” deyince; Kral, “Keşke oğlumun hastalık nedeni bu olsaydı. Değil karım, tahtımı, tacımı da bırakırdım.” der. O zaman hekim, gerçeği söyler. Kral da halkı tapınağa toplayıp tahtını ve karısını oğluna bıraktığını açıklar. Daha sonra Antiokhos, Batı Anadoluyu egemenliği altına alır ve burada eşi Stratonikeia adına bir kent kurar. Bu nedenle Stratonikeia, İlk Çağ boyunca bir aşk kenti olarak anılır.”
Köy yoluna girdiğiniz anda artık hiçbir şey sizin için aynı kalmayacak. Başka bir zaman diliminde inanılmaz saatler geçireceksiniz.
Hele o yollar, o muhteşem taş yollar…
Stratonikeia’da yollar; taş döşeli ve kaldırımlı. Osmanlı sokaklarında yürüyerek bir antik kentin gezildiği örnek, hiçbir ören yerinde yok.
Tuvaletin kapısında “biz yaşlıları hiç düşünmüyorlar, yürüyemiyoruz, asfalt döker insan bu yollara” diyen süslü püslü teyzemin de ellerinden öperim 🙂
Köyün girişindeki kahvede çayınızı için, gözlemenizi yiyin. Hem çok ucuz hem de muhteşem.
Stratonikeia, Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma İmparatorluk, Bizans, Beylikler, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerine ait yapı ve kent dokusunun birlikte görülebileceği nadir yerlerden. Kapladığı 7 kilometrelik alanla, dünyanın mermerden inşa edilmiş en büyük kentlerinden biri. Stratonikeia, Hellenistik Dönem’de birbirine paralel ızgara sisteminde kesişen caddelerden oluşan Hippodamik (havadar olması için 90 derecelerle kesişen sokaklardan oluşan sistem) planda düzenlenmiş. Bütün bunları okuyup, incelediğimde ağlayasım geliyor 🙂
Antik döneme ait gymnasium, bouleuterion, tiyatro, hamam, kent kapısı ve çeşme gibi anıtsal yapılarının yanında, köy meydanı, Beylikler Dönemi hamamı, Şaban Ağa Camii, Osmanlı Çeşmesi, ağa evleri gibi Türk mimarisi açısından önemli örneklere sahip bir kent.
Şaban Ağa Cami:
Kentin etrafı sur duvarları ile çevrilmiş.
Anadolu’daki en büyük gymnasiumun Stratonikeia’da olduğu biliniyor. Gymnasiumlar, Eski Yunan ve Roma devrinde gençlerin eğitildiği ve spor yaptığı merkezler.
Gymnasium:
Çarşı:
Bouleuterion (Meclis Binası):
“Bouleuterion, kent merkezinde doğu-batı yönünde yerleştirilmiş, dikdörtgen planlı bir yapıdır. Yapının kuzey anta duvarının iç cephesinde Grekçe, dış cephesinde ise Latince yazıtlar vardır. Yazıtlarda; Roma Dönemi’nde Stratonikeia’da satılan mallar ve bunların fiyatları Grekçe ve Latince olarak kayıt altına alınmıştır. Böylelikle kent içindeki satışlar kontrol altında tutulmuş ve olması muhtemel enflasyon önlenmiştir.”
Kazı evi ve müze deposu (Hasan Sar evi):
Kazı çalışmaları sürüyor ve daha uzun yıllar süreceği kesin. Bu muhteşem kente hayat veren kazı ekibine teşekkür ediyor, kolay gelsin diyorum.
Kazı çalışmaları sırasında Bizans dönemine ait 65 mezar gün yüzüne çıkarıldı.
Stratonikeia Antik Kenti kazı ekibi, 2 bin yıllık geçmişi olan antik oyunları çizerek, gelecek kuşaklara aktarmaya çalışıyor. Kazı ekibini yürekten kutluyorum.
Ayrıca çalışmalarda, bölgede 6,5 ve 7 üzerinde, yüzeye yakın alanlarda meydana gelen depremlerin yarattığı etkiler inceleniyor.
Stratonikeia, büyük bir dinsel yolun üzerinde bulunuyordu ve şehrin yakınlarında bulunan Lagina Hekate kutsal alanı burası ile birleşiyordu. Şimdilerde böyle bir birleşme söz konusu değil ama Lagina Hekate’yi bir sonraki gezimizde anlatacağım.
Detaylı bilgi için:
http://stratonikeia.pau.edu.tr/
http://www.kulturvarliklari.gov.tr/TR,138894/stratonikeia-antik-kenti-unesco-dunya-miras-gecici-list-.html
http://arkeolojihaber.net/tag/stratonikeia-antik-kenti/
http://www.muglakulturturizm.gov.tr/TR,159712/stratonikeia-antik-kenti.html
